Velaí os xardíns

O Campás, coma sempre, era quen me daba as respostas máis intelixíbeis.
–O tempo é algo que está e non está. Agora xa non é agora. Antes foi agora, mais xa non o é, agora é antes. Entendes? O que vai vir será agora, mais aínda non o é; agora tamén é despois. O tempo é un ir e non vir, sen parar.
–Ti cantos anos tes?
–Non che vou mentir: teño bastantes máis ca ti, pero moitos menos ca o monte Limoso. De todas as formas, non te podes fiar diso. O tempo engana. Porque é relativo.
–Que é relativo?
–O que che dixen. Que está e non está. Que se ve e non se ve. Coma se fose abstracto.
–É coma iso que emite o radar?
–Xustamente. Así é o tempo, collíchelo.
O Xardín (páx. 90)

Velaí os xardíns, os templos e a xustificación dos templos,
A recta música e as rectas palabras,
Os sesenta e catro hexagramas,
Os ritos que son a única sabedoría
Que outorga o Firmamento aos homes,
O decoro daquel emperador
Cuxa serenidade foi reflectida polo mundo, o seu espello,
De xeito que os campos daban os seus froitos
E os ríos respectaban as súas marxes,
O alicorno ferido que regresa para marcar a fin,
As secretas leis eternas,
O concerto do orbe;
Esas cousas ou a súa memoria están nos libros
Que custodio na torre.

Os tártaros viñeron do Norte
En crinados poldros pequenos;
Aniquilaron os exércitos
Que o Fillo do Ceo mandou para castigar a súa impiedade,
Erixiron pirámides de lume e cortaron gorxas,
Mataron ao perverso e ao xusto,
Mataron o escravo encadeado que vixía a porta,
Usaron e esqueceron as mulleres
E seguiron ao Sur,
Inocentes coma animais de presa,
Crueis coma coitelos.
Na alba dubidosa
O pai do meu pai salvou os libros.
Aquí os están na torre onde xazo,
Lembrando os días que foron doutros,
Os alleos e antigos.

Nos meus ollos non hai días. Os andeis
Están moi altos e non os alcanzan os meus anos.
Leguas de po e soño cercan a torre.
A que enganarme?
A verdade é que nunca souben ler,
Mais consólome pensando
Que o imaxinado e o pasado xa son o mesmo
Para un home que foi
E que contempla o que foi a cidade
E agora volve ser o deserto.
Que me impide soñar que algunha vez
Descifrei a sabedoría
E debuxei con aplicada man os símbolos?
O meu nome é Hsiang. Son o que custodia os libros,
Que acaso son os derradeiros,
Porque nada sabemos do Imperio
E do Fillo do Ceo.
Aí os están nos altos andeis,
Próximos e distantes a un tempo,
Secretos e visíbeis coma os astros,
Velaí os xardíns, os templos.

Jorge Luis Borges. Eloxio da sombra.

O Necronomicón

– O libro! Resistiu ao lume, fixádevos. Apenas un pouco chamuscado polos cantos. Non é a primeira vez que o intentan queimar, sabiades? E esnaquizar e bendicir e esquecer no fondo dun lago. Pero segue aí, porque non está feito de pel nin de plástico nin de ningún material que estea na natureza. É indestrutíbel. Eterno.

O Xardín (páx. 463)

O título orixinal era Al-Azif. "Azif" era o vocábulo utilizado polos árabes para designar o ruído nocturno (producido polos insectos) que, supoñíase, era o murmurio dos demos. Foi escrito por Abdul Al-Hazred, un poeta louco fuxido de Sanaa Al-Iemen na época dos califas Omeias, contra o ano 700. Visitou as ruínas de Babilonia e os subterráneos secretos de Menfis e pasou dez anos na soidade do grande deserto que se estende ao sur de Arabia, o Roba El-Khaliyeh ou Espazo Vital dos antigos, e o Dahna, ou Deserto Escarlata dos árabes modernos. Dise que este deserto está habitado por espíritos malignos e monstros tebrosos. Todos aqueles que aseguran ter penetrado nas súas rexións contan cousas estrañas e sobrenaturais. Durante os derradeiros anos da súa vida, Al-Hazred viviu en Damasco, onde escribiu o Necronomicón (Al-Azif) e por onde circulan terríbeis e contraditorios rumores sobre a súa morte ou desaparición, no 738. O seu biógrafo do século XII, Ibn-Khallikan, conta que foi asasinado por un monstro invisíbel en pleno día e devorado horribelmente en presenza dun grande número de aterrorizadas testemuñas. Cóntanse, ademais, moitas cousas sobre a súa tolemia. Pretendía ter visto a famosa Ilrem, a Cidade dos Piares, e ter atopado, baixo as ruínas dunha inencontrábel cidade do deserto, os anais secretos dunha raza máis antiga ca a humanidade. Non participaba da fe musulmá, adoraba unhas descoñecidas entidades ás que chamaba Yog-Sothoth e Cthulhu.
No ano 950, El-Azif, que circulara en segredo entre os filósofos da época, foi traducido ocultamente ao grego por Theodorus Philetas de Constantinopla, baixo o título de Necronomicón. Durante un século, e debido á súa influencia, tiveron lugar certos feitos horríbeis, polo que o libro foi prohibido e queimado polo patriarca Michael. Desde aquela, non temos máis que vagas referencias do mesmo; pero en 1228, Olaus Wormius achou unha tradución ao latín que foi impresa dúas veces, unha no século XV, en letras negras (con toda seguridade en Alemaña), e outra no século XVII (probabelmente en España). Ningunha das dúas edicións leva ningún tipo de aclaración, de xeito que é só pola súa tipografía que se supón a data e o lugar de impresión. A obra, tanto na súa versión grega coma na latina, foi prohibida polo Papa Gregorio IX en 1232, pouco despois de que a súa tradución ao latín fose un poderoso foco de atención. A edición árabe orixinal perdeuse nos tempos de Wormius, tal e como se dixo no prefacio (hai vagas alusións á existencia dunha copia secreta atopada en San Francisco a comezos de século, a cal desaparecería no grande incendio). Non hai ningún rastro da versión grega, impresa en Italia entre 1500 e 1550, despois do incendio que tivo lugar na biblioteca de certo personaxe de Salem, en 1692. Igualmente, existía unha tradución do doutor Dee, xamais impresa, baseada no manuscrito orixinal. Dos textos latinos que aínda subsisten (ambos do século XV), un está gardado no Museo Británico e o outro áchase na Biblioteca Nacional de París. Unha edición do século XVII atópase na Biblioteca de Wiedener, de Harvard, e outra na biblioteca da Universidade de Miskatonic, en Arkham; e aínda existe unha máis na biblioteca da Universidade de Bos Aires. Probabelmente existían máis copias secretas, e rumoreábase insistentemente que unha copia do século XV fora parar á colección dun célebre millonario norteamericano. Circula outro rumor que asegura que unha copia do texto grego do século XVI é propiedade da familia Pickman, de Salem; pero é case seguro que esta copia desapareceu, ao mesmo tempo que o artista R.U. Pickman, en 1926. A obra está severamente prohibida polas autoridades e por todas as organizacións legais inglesas. A súa lectura pode traer consecuencias nefastas.

H.P.Lovecraft. "Historia do Necronomicón"

Se ben O Necronomicón é o máis coñecido dos libros que seguramente nunca foron escritos e os autores modernos máis inmediatamente identificábeis con este xénero de creación son Stanislav Lem e Jorge Luis Borges, porén, a lista arrinca desde épocas remotas e chega a nós coma unha ramaxe sutil, escura e vizosa, como se amosa en diversos estudos arredor dos libros ficticios, en moitos casos asociados ao mundo máxico e o esoterismo, e das bibliotecas que xamais existiron.
Na actualidade, a paixón pola fabulación editorial segue xerando títulos, reseñas e ata capas de obras que están por escribir, ensaios eruditos e mesmo métodos de crítica de libros que ninguén lerá, ademais de considerábeis esforzos por catalogar o que, de por si, é incatalogábel.
De feito, nada nos asegura que calquera libro que abramos para ler non sexa un libro imaxinario.

Sucesos en Ourense entre 1865-68 (e III)

Transcorridos dous anos e algúns meses, Eduardo Gómez Sequelo, o fillo maior do falecido avogado Federico Gómez, que daquela contaba doce, descubriu casualmente algúns dos obxectos roubados na oficina de empeños da chantadina Carla de Sanxurxo. Avisada a policía pola súa nai, foi o brigada Rafael Alvear, o Charro, quen se encargou de investigar o rastro.
Abondáronlle dúas semanas para dar co vendedor dos obxectos, un cazador de vida escura que naquel tempo paraba na casa duns parentes de Sober, Lugo. O policía puxo homes a vixialo á distancia, e non pasaría moito máis tempo antes de que os conducise ao paradoiro secreto do grupo, unha choupana disimulada nun rochedo nunha aba esgrevia do Alto do Rodicio, na serra de Cabeza de Meda. Alí estaba Herminio Davila e tres dos seus homes, ao parecer preparando os detalles dun novo golpe. O brigada caeu sobre eles cunha dotación de gardas e detivéronos sen apenas resistencia.
Herminio Davila pediulle ao policía falar con el nun aparte. Fíxolle saber que tiñan coñecemento da súa amizade adúltera coa muller do empresario Feliciano Román e ameazouno con desvelar o segredo diante do xuíz se non os deixaba en liberdade. O Charro, tras segundos de dúbida, aceptou a chantaxe. Deu ordes aos gardas de que os soltasen e se espallasen pola contorna porque aínda faltaban por chegar membros da cuadrilla e íalles preparar unha emboscada. El ficaría preto da casopa para dar a voz de asalto cando aparecesen. Ao pouco, en canto estiveron ben afastados, fixo uso da súa espada e, repartindo golpes como hábil esgrimista que era, acabou coas vidas dos catro bandidos. Acudiron os seus homes decontado; o brigada explicoulles que tivera que matalos en defensa da súa vida.
O que non sabía o xefe dos policías era que Brais de Canido acababa de chegar por unha corredoira oculta entre a vexetación e observara todo o sucedido. Ao non poder facer nada por evitar a matanza, o mozo chorou de rabia pola perda dos seus compañeiros. Esa mesma tarde, acudiu onda o fabricante de chocolates Feliciano Román e explicoulle ao detalle todo canto descubriran aquela noite dous anos atrás desde os soportais da praza do Anxomao, ocultando só que o motivo da vixilancia era desvalixar a súa casa.
O comerciante, ao principio, non deu creto ás súas palabras; mais ao pouco tempo, sumido en punxentes dúbidas, preparou unha celada. Ordenou unha viaxe que o levaría a permanecer tres días fóra e apostouse pola noite baixo os soportais diante da casa, embozado e armado cun revólver Lefoucheux de cinco tiros. Apenas a campá da catedral deu as doce badaladas, puido contemplar, tal como llo describira o rapaz, a cerimonia do candil que se apagaba e se acendía, e como un descoñecido entraba na súa casa coa chave que baixaba desde a fiestra do seu cuarto. Agardou unha miga e logo entrou tamén coa arma montada. O seco ruído dun disparo seguido doutros dous espertaron o vecindario, acudindo axiña os gardas da rolda para veren, con caras de abraio, o seu brigada Rafael Alvear tirado no chan no medio dunha mancha de sangue e tremendo cos estertores da morte.
O autor do disparo, o propio dono da casa, confesou que tivera que volver apresuradamente dunha viaxe e, para a súa sorpresa, sorprendera aquel home rexistrando o seu mobiliario na escuridade e aínda a sabendas de que a súa boa esposa durmía na cama. O xuíz creu nas súas palabras e absolveuno de todos os cargos; mais, non desexando as autoridades civís darlle publicidade a un asunto que poñía baixo sospeita o recén creado Corpo de Orde Pública, fíxose correr por todo Ourense o rumor de que, en realidade, o Charro entrara na mansión do chocolateiro porque mantiña amores adúlteros coa súa esposa.
Brais de Canido fuxiu da rexión en dirección ao sur e chegou a Cádiz en setembro de 1868, cando se estaban a vivir os sucesos revolucionarios que seguiron ao pronunciamento contra Isabel II. Decidido a emprender unha nova vida afastada dos avatares da delincuencia, volveu ao seu antigo traballo de xastre e chegou a abrir taller propio na rúa Campo del Sur. Casou, tivo fillos e morreu de vello, respectado e querido polos veciños.

Eduardo Gómez Sequelo, na súa mente de rapaz sentiuse satisfeito con que os causantes da morte do pai recibisen o seu merecido, aínda que o asasino directo nunca chegou a ser localizado, e coa recuperación da maioría dos bens roubados na casa aquela tráxica noite. Congratulouse especialmente da devolución dun antigo e estraño libro herdado dos avós que sempre chamara a súa atención. Tratábase dun manuscrito en pel, de poucas páxinas, composto nun alfabeto descoñecido e adornado con raros debuxos.
Andando o tempo, foi ese mesmo libro o que decidiu o futuro de Eduardo, pois, suxestionado pola existencia de alfabetos distintos ao latino, sentiu espertar unha paixón temperá polas linguas que o levou a cursar estudos de lingüística na universidade compostelá centrándose no campo da Filoloxía Comparada, na que se converteu en pouco tempo nun consumado experto.
Eduardo Gómez casou con Deolinda Monteiro Barxas, aplaudida cantante de ópera que utilizou o sobrenome de Linda de Deus. A prometedora carreira profesoral do filólogo tocou fin cando aínda non chegara á trintena, pois morreu atropelado por unha carruaxe á carreira cando saía de oír misa un domingo pola mañá.
Este feito tráxico foi presenciado polo seu fillo Pablo Agustín Gómez Monteiro cando só contaba nove anos. Sumado ao relato da morte cruenta do seu avó Federico Gómez, asasinado tempo atrás pola gavela de Herminio Davila, entre ambos fixeron que o cativo dexergase o seu futuro inzado de fantasías escuras e tristes designios.

(Máis sobre esta historia en

O Xardín das Pedras Flotantes)

(Sobre os "Sucesos en Ourense entre 1865-68")

[...] Chegado á idade adulta, Pablo Agustín, afeccionado aos estudos xenealóxicos, fixo un percorrido pola historia da familia ata onde puido obter informacións, a finais do século XVII, e descubriu con abraio que un bo número dos seus devanceiros, a partir de Pablo de Argensola e comezando por el, morreran de forma violenta. Exceptuábase o seu bisavó Porfirio Gómez de Argensola, o cal faleceu placidamente no leito á idade de setenta e oito anos. Paralelamente, o bisavó foi o único membro da familia que non tivo no seu poder o libro en pre-rúnico, dado que, mentres viviu, pertenceu á biblioteca da universidade. [...]
O Xardín (Páx. 22)

Sucesos en Ourense entre 1865-68 (II)

Mais aqueles homes, e Herminio Davila o primeiro, traían esa noite ansia de saquear os bens alleos, e non se resignaban a se retirar sen máis á morada que compartían nun punto oculto da serra de Cabeza de Meda. Daquela, bastou a proposta do impulsivo Brais de Canido para que decidisen darlle unha alternativa aos seus pulos transgresores. O novo obxectivo sería a vivenda do coñecido avogado Federico Gómez de Argensola, unha casa con xardín situada bo barrio das Hortas, nos arrabaldes da cidade. O avogado tiña fama de home suspicaz, o que o levaba a gardar consigo o seu capital en vez de llelo confiar aos bancos. Vivía coa súa esposa, Casilda Sequelo, proveniente dunha familia fidalga, tres fillos, dous deles de curta idade, unha institutriz noviña e un criado maior e medio xordo. A defensa da propiedade era, polo tanto, feble, e o botín, sen saberen a ciencia certa o que podían atopar, semellaba apetecíbel. Mentres marchaban nas súas cabalgaduras en dirección ao barrio das Hortas, Herminio repartía as instrucións necesarias e insistía na recorrente recomendación de que non se fixese uso das armas a menos que resultase inevitábel.
Chegaron á mansión cando a noite xa ía avanzada. Tras examinaren a contorna para se asegurar de que esta vez nada turbaría o seu plan, forzaron unha fiestra coas pancas. Unha vez dentro, coas taleigas ao lombo e senllas candeas acesas nas mans, separáronse para rexistrar as estancias.
Pero o sixilo non foi respectado por todos. O voluminoso Xan o Estadullo descubriu na cociña unha pota con recendente cordeiro asado e non puido resistir a tentación de enviar uns bocados. Nun descoido, caeulle o testo sobre a cociña de ferro e logo ao chan. O balbordo dos sucesivos choques fixo que espertase xente na casa.
As voces dando a alarma soaron dunha peza a outra, e ao pouco achábanse no salón Federico Gómez, a súa muller e o fillo maior fronte a fronte cos salteadores. No cuarto contiguo, a institutriz termaba dos pequenos, que choraban sen cesar. Os bandidos esgrimiron as longas navallas para ameazárenos, entón o avogado correu a coller no caixón do escritorio unha pistola. Mais non lle deu tempo a encaralos; Brais de Canido saltou sobre el e fíxoo rodar polo chan afastando a arma. Os berros conseguiron que espertase incluso o criado medio xordo, que apareceu por sorpresa na sala a tempo de golpear cun bastón na cabeza a Brais facéndoo sangrar. O vello recibiu unha coitelada no brazo por parte d'O Estadullo que o obrigou a soltar o bastón. Este foi parar ás mans do avogado, quen tirou do puño e sacou do interior unha folla de espadín coa que feriu no peito ao propio Herminio Davila. Esta vez, o aprendiz de xastre non se reprimiu máis e coa súa faca toledana coseuno a navalladas ata que deixou de respirar.

Os berros das mulleres e dos nenos non foron acalados coa ameaza das armas e, para evitaren máis desgrazas, os homes optaron por meter rapidamente nas taleigas os obxectos que lles pareceron de máis valor e fuxiron de contado nas bestas campo a través, a tempo de veren como se acendían luces e saían ás fiestras algunhas persoas nas casas veciñas.
A gavela fixo un alto ao amparo dunha telleira preto do Miño, a fin de dexergaren se eran seguidos. Máis tranquilos, continuaron o rumbo polo camiño de Castela en dirección a Cabeza de Meda.

Sucesos en Ourense entre 1865-68 (I)

O 29 de novembro de 1865, catro homes armados comandados polo aventureiro Herminio Davila axexaban con paciencia baixo os soportais da praza do Anxomao, en Ourense, a casa do fabricante de chocolate á pedra Feliciano Román, á espera de que se apagasen as luces dos candís que permanecían acesas desde o final da tarde. Entretiñan a espera cunha conversa maliciosa arredor das fazañas de cada un no prostíbulo de Doloritas a Roxa, destacando como máis atrevidas as achegas do benxamín do grupo, Brais de Canido, un mociño de dezanove anos que antes fora aprendiz de xastre e xa matara dous homes.
O paso da rolda dos gardas inquietounos, se ben souberon disimular a súa presenza entre as sombras dun rueiro contiguo. Regresaron á vixilancia e, ao tempo que se foron apagando as primeiras luces na casa, repasaron con detalle o asalto que planearan durante as dúas últimas semanas. A través de informacións obtidas por diversas vías, coñecían o lugar preciso onde gardaba Feliciano a recadación de cada xornada, recadación que se facía máis abundante no final de mes polo seu costume de acumular os diñeiros para lles pagar aos traballadores; así mesmo, sabían o número de persoas que vivían na casa, os dormitorios de cadaquén e os seus costumes rutineiros. Finalmente, foran avisados de que esa noite, como facía noutras ocasións, o dono da casa ía estar ausente da cidade por asuntos de negocios, e esa conxunción de elementos fora o argumento que decidira o momento do asalto. Os truáns viñan provistos de pancas para forzar portas sen demasiado balbordo e de navallas por se cumpría silenciar eternamente a quen se lles puxese por diante. Todo parecía en orde e os ánimos e a determinación estaban dispostos. O único que fallaba era o imprevisto dun quinqué, precisamente o do cuarto do matrimonio, que non se apagaba cando xa a campá da catedral dera a media noite e a rolda podía volver con distinta sorte para eles. Os distintos membros da gavela matinaban nos moitos delitos polos que eran buscados desde había lustros, roubos, crimes, secuestros, estafas, agresións, contrabando, e caeren nas mans da xustiza era o que menos podían desexar naquela hora.
Por fin, viron con ledicia que a lapa se esvaía. Olláronse cun algo de ansia nos rostros. Ao cabo duns quince minutos, as expresións tensáronse e dispuxéronse a entrar na vivenda. Mais, xusto nese intre, a luz acendeuse de novo. Tornaron atrás con rabia contida. Volveuse apagar ao pouco e volveuse acender, e esta operación repetiuse outras dúas veces. O desconcerto dos malandríns subía graos cada vez, pero cesou cando albiscaron o motivo da estraña secuencia luminosa. Unha sombra discreta saíu dun rueiro próximo, cruzou a praza pétrea e mesturouse coas sombras da mansión. Fixo un breve pero agudo ruído petando cun coio contra o cano de ferro do desaugadoiro e agardou ollando para a fiestra, de novo escura. En segundos, unha chave foi baixando atada dun fío. A sombra recolleuna, abriu con ela a porta principal sen facer ruído e entrou. No momento en que se volvía para pechar, un fugaz raio de luz permitiulles aos abraiados homes de Herminio Davila recoñecer no intruso o rostro do seu ben coñecido brigada do Corpo de Orde Pública Rafael Alvear, máis coñecido como O Charro pola súa afección a beber tequila e cantar mariachis nas tabernas. A situación clarificouse axiña e, malia o anoxo pola frustración do asalto, a descuberta da infidelidade da esposa do chocolateiro co propio xefe dos policías fíxoos rir a todos coas mans nas bocas unha boa miga.
Pasada a sorpresa, debateuse que facer. Había quen porfiaba en entrar na casa de todos os xeitos; con seguridade, o brigada, espido, desarmado e en situación comprometida, non se atrevería a actuar nin a denunciar o roubo polo risco de que se publicase a súa relación coa esposa dun home prominente que podía conseguir a súa defenestración automática e a expulsión do Corpo. Mais o plan ofrecía unha alta dose de risco que os facía dubidar. Finalmente, tomaron a decisión de pospoñer o roubo; días habería nos que Feliciano Román se ausentase da vila deixando as arcas cheas de diñeiros para eles. Con todo, non pararon de lle dar voltas á cabeza matinando no proveito que se lle podía sacar ao accidental descubrimento.