20 de set. de 2009

Ex Libris (II)

No verán de 1966, nun almacén de ferranchos da pequena localidade de Luame, no Estado de Porto Alegre (Brasil), dous traballadores foron reprendidos polo dono do negocio por non atenderen as súas obrigas. Achábanse examinando un vellísimo libro de follas de pel escrito a man con signos xeométricos e adornado con algúns debuxos simples de aspecto infantil. O xefe preguntoulles onde o obtiveran, e contaron que viñera entre os restos dun coche calcinado que acababan de retirar na avenida que daba entrada á vila. Tratábase do Ford do 26 que un ano e medio antes se incendiara nun tráxico accidente que todos lembraban, pois nel morreran os dous ocupantes, un matrimonio arxentino, ambos con arredor de cincuenta anos e negociantes en arte e antigüidades. A retirada do vehículo relizárase por orde xudicial, unha vez concluídos os trámites da investigación. O máis curioso do achado, comentaban os operarios, era que, a resultas do accidente, non quedara no vehículo ningunha outra cousa que non fosen ferros queimados, e parecía imposíbel que aquel libro, sendo de material orgánico, resultase indemne.
O xefe do almacén fíxose cargo do curioso manuscrito e tívoo un tempo na súa casa. Aproveitou unha viaxe de negocios a Vilagrande e amosoullo ao director do Museo de Arte Antiga, por se consideraba que tiña algún valor e o quería mercar. O director, un historiador experto en arte colonial, examinou con curiosidade o volume e apreciou o seu valor. Formalizaron a compravenda por un prezo case simbólico, dado que o museo non andaba sobrado de fondos e ao ferralleiro calquera ganancia o faría feliz. Mais, ocupados como estaban os expertos do museo na catalogación do mobiliario doado polos propietarios dun palacete que ía ser derrubado, o libro ficou depositado nun andel á beira doutras numerosas pezas que agardaban un destino indefinidamente adiado.
Pasarían cinco anos antes de que fose recuperado baixo a poeira, no curso duns traballos de remodelación das instalacións do museo motivadas pola entrada dun novo equipo de goberno. O anterior director perdera a vida de forma tráxica cando a fatalidade quixo que tropezase e caese de costas sobre unha figura de bronce lanceolada que estaba a preparar para unha exposición de art decó na capital do Estado. O seu substituto, un home novo acabado de licenciar pola Universidade Federal de Pelotas, empeñouse en sacar á luz cantos tesouros esquecidos achou nos sotos do edificio. Aínda que o libro non lle chamou especialmente a atención, destacouno colocándoo nas vitrinas dos documentos máis antigos, na súa maioría pregos lexislativos de escaso valor, e uns poucos incunábeis, entre os que se achaba unha serie completa dos Decretalium cum apparatu Ioannis Andreae, composto polo Papa Bonifacius VIII, sen dúbida unha xoia singular para un Museo de ámbito provincial. Como paso previo a un exame máis demorado, o manuscrito foi debidamente recensionado polo propio director no catálogo anual das novas incorporacións.
Certo día, o museo recibiu a visita dun home de idade, barbado, cuberto cunha gorra de mariñeiro, quen, con acento irlandés, dixo ser profesor de Arqueoloxía na universidade de Alabama (EEUU). O profesor, que recibía con regularidade o catálogo do museo, amosouse interesado en estudar o estraño libro como parte dun traballo que preparaba sobre as técnicas máis primitivas da escrita manual. Afeito o persoal da institución a ter confianza nas escasas persoas que solicitaban utilizar o material das vitrinas, non consideraron necesario dedicarlle vixilancia ao visitante en tanto manipulaba o manuscrito nun recanto da sala de lectura, circunstancia que foi aproveitada por este para saír do Museo nun momento de afluencia de público levando o libro baixo o abrigo.
Foron inútiles cantos esforzos se fixeron para dar co ladrón, toda vez que non existía entre o profesorado da universidade de Alabama ninguén coas características do citado nin se puido pesquisar nada na enguedellada trama do mercado negro das antigüidades.