9 de set. de 2009

Ex Libris (I)


O primeiro día de xullo de 1961, Ernest Hemingway despedía na porta da súa casa da rúa Sun Valley en Ketchum, Estado de Idaho (EEUU), o carteiro ao que lle acababa de entregar un pequeno paquete. Na parte superior figuraba o enderezo do seu amigo Ovidio Molina Cortés, empresario do mundo da arte e as antigüidades residente na cidade de Buenos Aires, Arxentina.
O escritor seguiu o carteiro coa vista ata que se perdeu na distancia. Logo entrou na casa con paso canso.
Nun recanto da sala, sentada nun sofá señorial sobre un fondo de trofeos de caza e de mar, estaba unha fermosa muller de longa melena negra e grandes ollos da cor da oliva.
Hemingway sorprendeuse ao vela, pero só uns segundos. Serviuse unha copa de ron.
–Ao final, fixéchelo. Desprendícheste do libro. Como puideches? –dixo ela.
–Desprendinme do libro e mais de ti. Xa non estás na miña vida, por que segues aí?
–Ernest, meu amor, que fácil cres que resulta todo, non? Hoxe cóllesme, mañá déixasme. E pasado mañá? Non volverás querer que estea ao teu lado?
–Pasado mañá non existe. Nin sequera mañá. E ti tampouco. Déixame, debo traballar.
Hemingway saíu da sala coa copa nunha man e a botella na outra para dirixirse ao estudo. Un gato que saíu de debaixo do sofá seguiuno miañando debilmente. Da rúa chegaban ruídos de coches e trasfego humano.
Sobre o escritorio, un mangado de follas escritas encabezadas co título A Moveable Feast. O escritor colleunas, deixounas correr entre os dedos e leu algúns parágrafos ao chou. Volveunas pousar e asomouse á fiestra. Bebeu un grolo.
No seu interior, algo lle recordou os días felices en La Habana algúns anos atrás. Concretamente, o ano 1955, o seguinte a aquel no que lle concederan o premio Nóbel. Días de mojito e daiquirí, de yuca, mango e guayaba, de bolero e merengue, de poesía e revolución, días de festa continua nos salóns do hotel Ambos Mundos e no Floridita e no Cabaret Parisien.

Alí foi onde coñeceu a Áurea Mendes, unha exuberante mulata de orixe brasileira que vendía tabacos, perfumes, flores secas, abanos, preservativos, lambiscadas, entre a xubilosa clientela. O novelista mercoulle un Partagás e Áurea cobroulle só cunha fotografía dedicada que había enmarcar, dixo, e pendurar na cabeceira da súa cama.
Esa mesma noite, Hemingway, marido infiel por enésima vez, coñeceu, ao tempo que o corpo cálido da muller, un manuscrito antigo que Áurea gardaba con celo por ser unha lembranza familiar moi querida. O escritor, aínda que non sentía especial agarimo polos obxectos rescatados á comechón do tempo, entendeu que a brasileira llo quería vender para paliar unha situación de penuria e que se valía dun argumento sentimental para elevar o seu prezo. Pero o libro parecía un obxecto realmente interesante e, por riba, os peitos florais de Áurea, os seus ollos magnéticos, a voz ferventemente cadenciosa, parecían suficiente pretexto para que pagase os douscentos pesos que lle pediu e lle agradeceu vivamente. A partir desa noite, os encontros coa muller sucedéronse enleados nunha especie de encantamento que rozaba o feitizo como antes non recordaba ter sentido.
O libro, porén, permaneceu esquecido durante anos nunha pequena gabeta de lembranzas de outrora. A súa vida non era de gardar trastes mortos, el era un protagonista da historia, necesitaba vivir cada hora, cada segundo, coma se fosen os derradeiros.
–Non conseguirás o que te propós. O libro seguirá o seu camiño, sobreviviranos aos dous; pero ti es meu para sempre. Estamos unidos no mundo dos vivos.
–Vaite, Áurea Mendes. Xa non teño idade para estes xogos.
–De veras? Mentes tan fermosamente como escribes. Bastará que me achegue a ti para que esperte o vello animal que levas dentro. Non o queres comprobar?
–O animal morreu. Matouno o alcohol e a vida. Eu son o seu cadaleito. E ti, só unha imaxe da miña memoria. Non existes, muller. É inútil que insistas. Se pecho os ollos, desaparecerás.
Pechou os ollos e a voz dela seguiu soando cada vez máis lonxe. Foi apagada por outras voces, esta vez de 1958, cando o foron visitar os seus amigos arxentinos Ovidio Molina e a súa esposa Luisa Fernanda Biocca. Ernest atravesaba unha etapa difícil, incapaz de escribir, asediado por pantasmas e definitivamente imposibilitado para ser feliz. El botáballe a culpa á súa relación coa brasileira, unha vez que chegara á conclusión de que non existía, que só era unha creación da súa mente enferma. O amigo aconselloulle que deixase Cuba, que volvese ao seu país e se establecese nunha vila calquera onde ninguén soubese da súa existencia. Debía refacer a súa vida, volver a empezar, ser el mesmo. No medio da conversa, Ovidio amosara curiosidade por ver o libro; como tratante de antigüidades, podíalle interesar a súa adquisición. Hemingway pensou en regalarllo, coidando que se se desfacía del, conseguiría desfacerse dela. Mais no último momento volveuse atrás. Ensinóullelo, pero, malia a insistencia dos Molina-Biocca, non llelo quixo vender.
–Non o quixeches vender. Non fuches quen. Porque non querías separarte de min. Ernest, meu amor, ven, volve comigo.
Hemingway sentouse no escritorio, introduciu un papel no rodete da vella Underwood portátil e púxose a teclear. Escribiu un título no medio a medio: The dark lady. Tras unha pausa, inseriu outra folla e comezou o relato. A voz seguía soando, pero o ruído da máquina foina acalando. As palabras sucedíanse, as frases, os parágrafos.
As follas amoreábanse no canto da mesa conforme pasaban as horas e o nivel do ron descendía na botella. O gato ficara adurmiñado sobre a mesa, á beira da máquina de escribir.
Nalgún momento, o escritor levantouse. Estricou os ósos dos brazos e achegouse á fiestra, pero só parou unha miga. Foi buscar unha nova botella, sentouse e continuou decontado. A muller volvía estar alí, agora de pé onda a mesa e folleando os papeis.
–Escribes sobre min! É a nosa historia de amor, gústame. Mais quizais ao teu público non, telo demasiado acostumado á realidade.
–Non escribo sobre ti. Escribo sobre a paixón. A verdadeira paixón.
–A que aprendiches comigo.
–Si. A paixón escura.
Áurea Mendes apoiou as costas no limiar da porta. Sorrinte, ollou a Ernest en fite en tanto acendía un longo cigarro moreno. O home ignorouna e volveuse concentrar no teclado da máquina de escribir. Tras os cristais da fiestra xa se anunciaba o amencer.
Dúas horas despois, deu por rematado o relato. Volveuse servir ron, coa nova botella xa pola metade, e releu rapidamente o escrito.
–Está lindo? Sénteste mellor? Querido Ernest... Desprendícheste do libro, pero escribes sobre min. Non queres que me vaia, nunca quixeches. Ah, meu amor... Estamos na hora das verdades.
–Non pode ser... Non podes seguir na miña vida, xa non...

Nun arranque de xenio, o novelista prendeu lume nas follas e guindounas á lareira sobre as cinzas que quedaban do último inverno. Acto seguido, despendurou da parede a escopeta de caza Remington, cargou un cartucho e apuntoulle á muller, que seguía sorrindo entre bocaladas de fume escuro.
O ruído do disparo fixo que entrase xente na casa. Veciños do edificio que se preparaban para saír aos seus traballos, ás súas ocupacións. O corpo de Hemingway estaba tirado sobre a alfombra boca arriba entre fíos de sangue. Baixo a súa man dereita, a escopeta, aínda fumegante. Na confusión, o gato aproveitou para fuxir pola porta.